منطقه شمشک

شمشک یکی از شهرهای بخش رودبارقصران شهرستان شمیرانات استان تهران است. وزیران عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی دولت بنا به پیشنهاد وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری -مصوب ۱۳۶۲ – در آبان ماه سال ۱۳۹۱ تصویب کردند: روستاها، مزارع و مکان‌هایدربندسر، سفیدستان، شمشک بالا، شمشک پایین، درود وجیرود از توابع دهستان رودبار قصران بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات با یکدیگر ادغام و از این پس به عنوان شهر شمشک شناخته می‌شود.

در میان ییلاق‌های توریستی رودبار قصران تنها شهری است که در هر یک از فصل‌های سال به روی انبوه دل خستگان شهر آغوش باز گشوده است. بهار دل‌انگیز سرمست، تابستان خرم و با نشاط، پائیز دلفریب و پر خاطره، و زمستانی سفید برای مشتاقان اسکی. پیست اسکی بین‌المللی شمشک و پیست اسکی دربندسر در این شهر قرار دارند. پیست اسکی بین‌المللی دیزین نیز در نزدیکی شهر شمشک در منطقهٔ دیزین شهرستان کرج قرار دارد.

مردم شهر شمشک به زبان فارسی با لهجه تهرانی و نیز زبان تاتی صحبت می‌کنند.

پیست‌های اسکی:
پیست اسکی بین‌المللی شمشک
پیست اسکی دربندسر

حوضه‌های زغالی ایران در دو بخش بزرگ زمین‌شناسی ایران یعنی البرز و ایران مرکزی گسترش دارند. این حوضه‌های زغالی، اغلب در محیط‌های زمین ساختیِ فعال و عمومأ ناودیسی تشکیل شده‌اند. سنگ‌های دربرگیرندهٔ زغال سنگ‌های این حوضه‌ها، کنگلومرا، ماسه سنگ، شیل، سیلت و ماسه سنگ آهکی است. زغال سنگ‌های البرز عمومأ در زغال سنگ‌های ایران مرکزی عمومأ در سازند نای بند با سن تریاس فوقانی تا ژوراسیک زیرین تشکیل شده‌اند. رسوبات زغالدار حوضهٔ البرز، اغلب از نوع تخریبی هستند و رسوبات حوضه ایران مرکزی بیشتر تحت تأثیر رسوبات دریایی قرار گرفته‌اند. ویژگیِ عمومی زغال سنگ‌های این حوضه‌ها آن است که این زغال سنگ‌ها اغلب از نوع گازدار، گازدار چرب تا چرب هستند. این زغال سنگ‌ها از نظر تجاری اغلب از نوع کُک شو و کمتر از نوعِ حرارتی هستند.

براساس سوابق موجود با تأسیس وزارت صناعت وفلاحت درسال ۱۳۰۹ و آغاز احداث کارخانجات قند سازی و سیمان و ذوب فلزات، موضوع اکتشاف و گشایش معادن زغال سنگ برای تأمین مواد اولیه و انرژی این صنایع مطرح و فعالیت‌های معدنی برای تولید زغال سنگ در سال ۱۳۱۳ با گشایش معادن زغال سنگ شمشک و گاجره و لالون و الیکا در دامنهٔ جنوبی البرز و معادن چشمه گل در استان خراسان و هجدک در کرمان آغاز و در سال ۱۳۱۶ همزمان با عقد قرارداد کارخانه ذوب آهن کرج با کنسرسیوم دماگ/کروپ آلمان، اکتشافات جدید به منظور تأمین ۲۵۰ هزار تن زغال سنگ مورد نیاز این پروژه آغاز گردیده است. به علت وقوع جنگ جهانی دوم این فعالیتها به نتیجه نرسید لذا تولید زغال سنگ در کشور در سال ۱۳۱۶، فقط در حدود سالیانه ۱۳۳ هزار تن انجام شد.

تحقیق و اکتشاف سیستماتیک بر روی منابع زغال سنگ ایران از سال ۱۳۴۵ و به منظور تأمین نیاز کارخانه ذوب آهن اصفهان و پیش بینی تهیه زغال سنگ برای فازهای بعدی توسعهٔ این کارخانه آغاز شد. وسعت نواحی زغال خیز ایران حدود یکصد هزار کیلومتر مربع است. میزان ذخایر زغال سنگ این نواحی در ۶۵۰ میلیون تن ذخیرهٔ قطعی و ۱۲۰۰ میلیون تن ذخیرهٔ احتمالی زغال سنگ کک شو و حدود ۳۰۰۰ میلیون تن ذخیرهٔ احتمالی زغالسنگ حرارتی برآورد شده است. معادن زغال سنگ شمشک سبب اشتغال ساکنین شمشک و محله‌های مجاور نظیر میگون در این معادن گردید،

تاریخچه اسکی:
در ابتدا مهندسین آلمانی و سوئیسی که برای احداث معادن به ایران آمده بودند با مشاهده کوه‌های پر برف ایران به اسکی در ایران پرداختند.

در سال ۱۳۱۰ آلمانی‌ها و سوئیسی‌ها برای اسکی به منطقه حاجی‌آباد رفتند که در همان سال بهمن در حاجی‌آباد باعث مرگ ۳ آلمانی شد و رضا شاه بعد از این اتفاق اسکی در ان منطقه را ممنوع کرد.

و بعد از ان مهندسین آلمانی در شمشک آغازگر ورزشی بودند که تا امروز هزاران نفر را به سوی خود جذب کرده است.

مرحوم بابا جان علی ساوه شمشکیِ خاطراتش را با آلمانیهای مقیم شمشک و معادن ذغال سنگ منطقه اینچنین تعریف می‌کند:مهندس آلمانی، رئیس موتور خانه معدن ذغال سنگ در روزهای تعطیل چوبهای بلند به پا می‌بست و برروی برف سر می‌خورد. گاهی از روی یک گودال عمیق می‌پرید. من و چند نفر از بچه‌های شمشک علاقه‌مند شدیم. تخته‌های را با بوم غلطان بصورت چوبهای او درست کردیم وبرای خودمان اسکی ساختیم و مشغول شدیم. پس از مدتی بعضی از بچه‌ها چنان ماهر شدند که از روی گودال می‌پریدند (صدر الله ساوجی یکی از آنها بود.

اولین محل اسکی تپه‌های تلو بود و بعد از آن منطقه حاجی‌آباد پشت خط الراس قله توچال بطرف اوشان محل اسکی شد؛ و بعد از آن شمشک محلی بود که اسکی بصورت حرفه‌ای تر در آنجا انجام می‌شد اولین دستگاه بالابر در ۲۹ دیماه در سال ۱۳۲۹ در پیست اسکی تلو نصب شد و پس از ۳ سال به علت کم برفی منطقه تلو دستگاه بالابر به منطقه آبعلی منتقل شد. در سال ۱۳۳۱ خلیل عباسی و حسین آهنگران یک دستگاه تل اسکی به طول ۳۷۰ متر که با موتور جیپ کار می‌کرد برای پیست آبعلی ساختند. در سال ۱۳۳۶ محمود بیگلو یک دستگاه تله اسکی چکشی ساخت و در پیست مبتدی آبعلی موسوم به خرس سفید نصب شد. در پیست شمشک که فعالیت اسکی از سال۱۳۲۷ شروع شده بود نخستین تله اسکی در سال ۱۳۳۷ به طول ۲۵۰ متر که به صورت ۳ پایه‌ای بود نصب شد.

نخستین تله سیژ در سال۱۳۴۲ توسط گالتون کاتیار (اولین مربی اتریشی ایران) از شرکت Poma خریداری شد و در شهر شمشک نصب شد که طول آن ۵۰۰ متر می‌رسید.

پیست اسکی دیزین در سال ۱۳۴۴ شروع به ساخت شد و در سال ۱۳۴۸ تله کابین اول (هتل به شاله وسط) احداث شد و بعد از آن تله اسکی شاله و تله سیژ شاله تا قله شروع به کار کرد و به مرور زمان تله کابین قله و تله‌های پیست‌های دره و گوزنی شروع به کار کرد. بعد از چندین سال تله سیژ دره تبدیل به تله کابین شد. (شکل دیزین قبل از ساخت تله کابین۱۹۷۰)

پیست اسکی توچال در سال ۱۳۵۳ آغاز به کار کرد که خط تله کابین اسکی بازان را تا ایستگاه ۵ به ارتفاع ۲۷۰۰ متر و ایستگاه ۷ به ارتفاع ۳۸۵۰ متر انتقال می‌داد.

پیست اسکی محلهٔ دربندسر از توابع شهر شمشک در سال۱۳۵۷ به کمک و همت مربیان اسکی و اهالی شمشک بنام پاپا آغاز به کار کرد که در حین احداث پیست پدر علیداد ساوه شمشکی بنام مرحوم اسمعیل ساوه شمشکی از مربیان و قهرمانان سابق، از پایه بالابر به پایین سقوط کرده و جان می‌بازد.

جاده تهران – شمشک:
در سالهای بین ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ شمسی اداره طرق و شوراع اقدام به احداث راه ماشین رو بین تهران و شمشک نمود. جاده اصلی که از زردبند شروع و تا دیزین ادامه دارد، در زمان پهلوی اول با نقشه دکتر حسابی و صرفاً جهت بهره‌برداری از زغال سنگ شمشک تعمیر و تعریض و ساخته شد. این جاده با ابزارهای ساده از جمله بیل و کلنگ و دیلم و پتک و با دست و بازوی مردانی که برخی از آنان در همین جاده جان به جان آفرین تقدیم کردند و با قلدری رضا خان دیواره‌های صخره‌ای تنگه میگون شکافته و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. راه شوسه و باریک بود و به علت سفتی و کوهستانی بودن منطقه در ۳ سال طول کشید. این راه از جاده آبعلی از نزدیکی سرخه حصار آغاز گردید و در آنجا از راه گردنه هزار دره به لشکرک و سپس به سمت شهر شمشک ادامه یافت. از آن به بعد شاخه‌های فرعی متعدّد از این راه به سوی دیگر نقاط کشیده شده است. در ادامه این جاده به دیزین و گچسر می‌رسد.

از شش محور ذیل می‌توان از تهران وارد شهر شمشک و بالعکس شد.

۱ – شهر شمشک – شهر (میگون – فشم – اوشان)- رودک – لشکرک – استخر – تهران پارس

۲ – شهر شمشک – میگون – فشم – اوشان – رودک – لشکرک – گردنه هزار دره – تلو – آزمایش – سه راهی تهران پارس

۳ – شهر شمشک – میگون – فشم – اوشان – رودک – لشکرک – لواسان کوچک – لواسان بزرگ – سد لتیان – جاجرود – سه راهی تهران پارس

۴ – شهر شمشک -میگون – فشم – اوشان – رودک – لشکرک – گردنه قوچک – خاک سفید – تهران پارس

۵ – شهر شمشک – میگون – فشم – اوشان – رودک – لشکرک – گردنه قوچک – مینی سیتی – نیاوران – تجریش

۶ – شهر شمشک – میگون – فشم – امامه – راحت آباد – لواسان کوچک – لشکرک – تهران

راه اصلی شهر شمشک از زردبند شروع و با چند فرعی به روستاهای رودبارقصران وارد می‌شود..

۱- با یک فرعی غربی وارد روستای زردبند می‌شود.

۲ – با یک فرعی غربی به روستای رودک وارد می‌شود.

۳ – با یک فرعی شرقی وارد روستای کلیگان می‌شود.

۴ – با یک فرعی غربی وارد روستای حاجی‌آباد می‌شود.

۵ – با یک فرعی شرقی وارد روستاهای امامه بالا و پایین و راحت آباد می‌شود.

۶ – با یک فرعی غربی به اوشان وصل و از آنجا به روستاهای ایگل – باغگل – آهار و شکراب می‌شود.

۷ – با یک فرعی شرقی از فشم به روستاهای روته – آبنیک – لالان – زایگان و گرمابدر می‌شود.

۸– در ادامه وارد شهر شمشک شده و از آنجا به سمت دیزین، گاجره، ولایت رود به گچسر رسیده و به جاده کرج – چالوس وصل می‌شود. البته از دیزین تا گچسر در زمستانها به علت پیست اسکی مسدود و در تابستان هم با یک شیب تند و جاده خاکی پذیرای تعداد محدودی از مسافرانی است که از این طریق قصد سفر به شمال را داشته باشند.